سرطان روده بزرگ، به رشد بی رویه و غیر طبیعی سلول های سرطانی در کولون، رکتوم یا بخشی از روده بزرگ گفته می شود. این بیماری نیز می تواند به سایر قسمت های بدن حمله کرده و آن ها را درگیر نماید. این بیماری معمولا با تومور خوش خیم آغاز شده و به مرور زمان به یک بیماری سرطانی تبدیل می گردد. در این مقاله قصد داریم در مورد علائم، تشخیص و درمان سرطان روده بزرگ اطلاعات مفیدی در اختیارتان قرار دهیم. در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ
سرطان کولون یا همان سرطان روده بزرگ ، جزو شایع ترین سرطان هایی است که دنیا از جمله کشور ما با آن مواجه است و لزوم آگاهی و داشتن اطلاعات در مورد روش های پیشگیری می تواند بسیار کمک کننده باشد.
روده بزرگ چیست؟
اگر قرار بود مسیر هضم غذای بدن خود را روی یک خط راست قرار دهیم. لوله ای را تشکیل می داد که حدود 10 متر بود. یک و نیم متر انتهای آن، روده بزرگ نامیده می شود و سلول های این بافت، مدام به بازسازی خود می پردازند. اما ژن هایی که این پروسه را مدیریت می کنند، گاهی به مشکل بر می خورند که منجر به تولید زیاد سلول می شود.
سرطان روده بزرگ چیست؟
لازم است بدانید که اکثر سرطان ها در کولون یا رکتوم ( rectum: همان قسمت انتهایی روده بزرگ در انسان است.) از پولیپ ها ایجاد می شوند، لذا با تشخیص و برداشتن آن ناحیه می توان از پیشروی این بیماری جلوگیری کرد. زمانی که سلول های درون پولیپ ها شروع به تکثیر شدن می کنند و پخش می شوند، خود را به روده بزرگ می رسانند. این سلول ها، توسط عروق خونی به تمام بدن رسیده می شوند. حال اگر این روند ادامه پیدا کند باعث ایجاد تومور می شود. اما برای این تومور ها راه حلی معرفی می شود که در ادامه به توضیح بیشتر آن می پردازیم.
امروزه با پیشرفت علم، تشخیص و برداشت این پولیپ ها قبل از ایجاد سرطان بسیار بهتر شده و می توان تست و آزمایش هایی به این منظور انجام داد و زمانی که به طور مداوم این کار انجام شود و از خطر ابتلا به سرطان های روده بزرگ جلوگیری می کند.
تولید زیاد سلول منجر به رشد و یا تشکیل مجموعه کوچکی از سلول ها به اسم پولیپ می شوند. اکثر این پولیپ ها خطری ندارند. اما زمانی که به سرعت رشد کرده و تقسیم می شوند، ممکن است باعث ایجاد سرطان شده و بیشتر از پیش به روده بزرگ وارد شوند.
در این حالت به سرطان روده بزرگ تبدیل می شوند که یکی از شایع ترین و قابل پیشگیری ترین سرطان ها در دنیا است. این پروسه بسیار کند بوده ولی سرعت تولید آن نیز متفاوت بوده و قابل تخمین نیست. معمولا حدود ده سال طول می کشد که یک پولیپ کوچک به نوع سرطانی تبدیل شود.
علائم ابتلا به بیماری سرطان روده بزرگ
در ابتدای بروز این بیماری هیچ علائم مشخصی وجود ندارد، اما گذشت زمان و بروز علائم بیشتر به اندازه و محل تومور بستگی دارد. این علائم به وجود آمده ممکن است تنها بر روده ی بزرگ و عادات آن تاثیر بگذارد. با رشد و پیشروی سرطان ممکن است کل بدن تحت تاثیر قرار بگیرد. برخی تغییراتی بر عادات روده اعمال می شود که نشان دهنده ی بروز سرطان می باشد.
سرطان روده بزرگ بسته به میزان پیشرفت سرطان، می تواند علائم مختلفی داشته باشد. شایع ترین علائم ابتلا به بیماری سرطان روده بزرگ عبارتند از:
- خون در مدفوع و یا خونریزی از مقعد
- تغییرات در اجابت مزاج
- کاهش وزن
- خستگی مزمن
- درد شکم و دل پیچه
- احساس عدم تخلیه کامل روده
علائم موضعی سرطان روده
علائم موضعی تنها بر روده بزرگ و رکتوم اثر می گذارد و بر دیگر قسمت های بدن اثر نمی گذارد. علائم موضعی شامل موارد زیر می شود:
- اسهال
- یبوست
- مدفوع باریک تر از حد معمول
- نفخ شکم یا احساس گرفتگی در ناحیه ی شکم
- خونریزی مقعد
علائم سیستمیک سرطان روده
گاهی اوقات علائم این بیماری به میزانی پیشروی می کند که اثراتش را می توان بر قسمت های دیگر بدن و فرا تر از دستگاه گوارش مشاهده کرد. این علائم سیستمیک شامل موارد زیر می باشد:
- زردی
- کم خونی
- ضعف
- احساس خستگی
- بی اشتهایی
- حالت تهوع و استفراغ
چه کسانی در معرض خطر سرطان روده بزرگ هستند؟
این نوع سرطان معمولا در افرادی که بالای 50 سال سن دارند، مشاهده می شود این افراد در دسته متوسط احتمال خطر به سرطان و پولیپ روده بزرگ هستند. اما آنچه که بیشتر از سن، احتمال خطر را بالا می برد وجود سابقه بیماری سرطان روده بزرگ و پولیپ در خود و یا یکی از اعضای خانواده است و همچنین اشخاصی که دچار سندرم ژنتیکی وراثتی و یا بیماری های التهابی مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو هستند.
در نتیجه بهترین سن برای شروع انجام آزمایش ها و تست های تشخیصی در افراد مختلف، متفاوت است. معمولا بهتر است برای انجام این آزمایش ها با جراح خوب کولورکتال مشورت داشته باشند تا متوجه شوند بهترین زمان برای شروع تست چه موقع خواهد بود.
اغلب مردم از اینکه به چه میزان در معرض ابتلا به بیماری سرطان روده هستند، خبر ندارند. عوامل خطر بر سرطان کولون شامل موارد زیر می باشد:
- افرادی که 50 سال یا بیشتر سن دارند: یکی از مهم ترین عامل هایی که باعث بروز این بیماری می شود، بالا رفتن سن است. به طوری که دو سوم افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند بالای 50 سال سن دارند.
- اگر فرد در ناحیه ی کولون خود پولیپ داشته باشد، احتمال اینکه به این بیماری مبتلا شود زیاد است.
- اگر در افراد خانوده خود کسی را داشته باشد که به این بیماری مبتلا شده باشد، احتمال اینکه به این بیماری مبتلا شود بسیار است و این افراد باید هر چند مدت یک بار چکاپ بشوند تا احتمال وقوع این بیماری را کاهش دهند.
- سرطان می تواند یک بیماری ژنتیکی باشد که این نوع سرطان هم می تواند شامل شود. زمینه ی وراثتی بودن بیماری سرطان کولون را به شکل های مختلفی می توان مشاهده کرد که مهم ترین آن به صورت سندروم پولیپوز ارثی و غیر پولیپی کولون( سندروم لینچ، lynch: یک اختلال ژنتیکی می باشد که زمانی رخ می دهد که فرد ژن تغییر یافته یا جهش یافته به ارث بره باشد.)
پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی چیست؟
– FAP یکی از سندروم های سرطان کولورکتال ارثی است.
– FAP از پولیپ های روده بزرگ در دوران نوجوانی شروع می شوند.
- داشتن سبک زندگی ناسالم می تواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. سبک زندگی ناسالم می تواند مصرف و استعمال دخانیات و مواد مخدر، مصرف مشروبات الکلی، تغذیه ی ناسالم مانند مصرف بیش از اندازه گوشت قرمز و غذاهای اماده و فراوردی شده و کم تحرکی باشد.
- افزایش وزن: افرادی که اضافه وزن دارند و به چاقی مبتلا هستند به خصوص افرادی که چربی بیش از اندازه در ناحیه ی شکم دارند بسیار در معرض ابتلا به این بیماری می باشند.
- افرادی که دارای بیماری هایی مانند دیابت و کبد چرب دارند هم بسیار در معرض ابتلا به این بیماری می باشند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر فرد در وجود خود متوجه علائمی شود که این علائم برطرف نشود، باید حتما به پزشک مراجعه کند. معمولا افرادی که بالای 50 سال سن دارند باید با توجه به نظرات پزشک مورد غربالگیری قرار بگیرند. اما افرادی که احتمال ابتلا در آن ها بیشتر است باید زود تر به درمان و غربالگری اقدام کنند. غربالگری روده ی بزرگ را می توان با کولونوسکوپی انجام داد.
دلایل ابتلا به بیماری سرطان روده بزرگ
هنوز عامل اصلی بیشتر پولیپ ها و سرطان روده بزرگ به صورت قطعی مشخص نشده است. به طور کلی این موضوع روشن است که سرطان روده بزرگ شامل فعال شدن چیزی به اسم آنکوژن در پولیپ و یا نابودی ژن های نابود کننده تومور که سلول های سرطانی را کنترل می کنند، رخ می دهد. اکثر سلول ها پروتوآنکوژن دارند که به رشدشان کمک می کند. وقتی یک پروتوآنکوژن جهش پیدا می کند و یا تعداد زیادی از آن وجود داشته باشد می تواند تبدیل به آنکوژن دائما فعال شود و سلول هایی که به طور غیر قابل کنترلی رشد می کنند.
با اینکه هنوز به صورت دقیق مشخص نیست چه چیز باعث این تغییرات می شود، متخصصین به ترکیبی از شاخصه های محیطی و ژنتیکی مشکوک بوده و در حال بررسی این موضوع هستند. در بدترین حالت، وقتی سلول های درون پولیپ بدون کنترل تکثیر پیدا کرده و پخش می شوند، نهایتا به داخل روده بزرگ هم می رسند. لنف و عروق خونی این سلول ها را به همه بدن منتقل می کنند و با ادامه این روند، تومور تشکیل می شود.
تا کنون دلیل اصلی ابتلا به بیماری سرطان روده بزرگ شناخته نشده است، اما عواملی وجود دارد که خطر ابتلا فرد به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد. برخی از عوامل افزاینده خطر ابتلا به این بیماری عبارتند از:
- سبک زندگی ناسالم و افزایش سن
- اختلالات ژنتیکی و یا وراثتی
- چاقی
- مصرف دخانیات
- عدم فعالیت بدنی، ممکن است باعث ابتلا به بیماری سرطان روده بزرگ شود. لذا توصیه می شود روزانه حداقل 30 دقیقه پیاده روی با سرعت مناسب داشته باشید.
- رژیم غذایی نامناسب مثل مصرف گوشت قرمز و گوشت های فرآوری شده مثل سوسیس و کالباس
- مصرف الکل
- وجود بیماری هایی مثل بیماری کرون و کولیت زخمی
- سرطان کولورکتال نیز فرد را در معرض ابتلا به بیماری سرطان قرار می دهد. این بیماری ممکن است زمینه ابتلا به بیماری سرطان در افراد زیر 50 سال را فراهم نماید.
تشخیص بیماری سرطان روده بزرگ
اگر این نتیجه حاصل شد که کانسر کولون و یا سرطان روده بزرگ وجود دارد در گام اول کاری که باید انجام شود مراجعه به پزشک و انجام کولونوسکوپی می باشد.
کولونوسکوپی روده بزرگ از مقعد و توسط یک فیبر نوری انجام می شود و روده بزرگ به صورت کامل مشاهده می شود. بهترین راه برای تشخیص درست و قطعی مبتلا به روده بزرگ انجام کولونوسکوپی است.
تشخیص زود هنگام سرطان باعث آسان تر بودن درمان آن خواهد شد. بیماری سرطان روده در مراحل اولیه کاملا بدون علامت می باشد. البته توصیه می شود که همه افراد چکاپ های مخصوص سرطان روده (چکاپ های غربالگری) را از سن 50 سالگی شروع کنند. افرادی که سابقه فامیلی این بیماری را دارند، باید چکاب را از 40 سالگی آغاز کنند. چرا که این افراد بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
کولونوسکوپی
یکی از رایج ترین راه های تشخیص بیماری سرطان روده بزرگ انجام کولونوسکوپی می باشد. در انجام کولونوسکوپی، یک لوله ی طولانی و انعطاف پذیر به روده وارد می شود. انجام کولونوسکوپی نسبت به عکس برداری روده توسط باریم (باریم انما)، در تشخیص پولیپ های کوچک دقیق تر می باشد. اگر پولیپ در روده بزرگ مشاهده شود می توان ان را با کولونوسکوپی برداشت و به آزمایشگاه ارسال کرد. کولونوسکوپی بهترین روش برای درمان و تشخیص پولیپ می باشد.
رکتوسیگموئیدوسکوپی
رکتوسیگموئیدوسکوپی، دو نوع انعطاف پذیر و سخت دارد. در نوع سخت طول کمتری حدود 25 تا 30 سانت از روده را می توان مشاهده کرد و توسط نوع انعطاف پذیر می توان حدود 60 سانت از روده بزرگ و راست روده را بررسی نمود. با استفاده از سیگموئیدوسکوپ می توان پولیپ و بیوپسی سرطان را برداشت.
نشانگر تومور
پزشکان اگر طی معاینه متوجه شوند که بیمار مشکوک به سرطان روده ی بزرگ است، آزمایش خون نشانگر تومور به نام آنتی ژن کارسینو CEA ( آنتی ژن کارسینو CEA پروتئینی است که به طور طبیعی در بافت گوارش جنین ساخته می شود.) را تجویز می کنند. CEA برای بیمارانی انجام می شود که درمان شدند و بعد از درمان، با کنترل CEA یا نشانگر تومور، بیمار تحت نظر قرار گرفته می شود بالا رفتن CEA می تواند نشان دهنده فعال شدن یا عود بیماری باشد.
برخی سلول های سرطانی روده بزرگ و راسته روده و حتی برخی سرطان های دیگر ماده ایی به اسم CEA تولید می کنند. این ماده در افرادی که به بیماری سرطان روده ی بزرگ مبتلا هستند نبست به سرطان های دیگر به میزان بیشتری یافت می شود.
شایع ترین فرم های سندروم سرطان روده بزرگ عبارت است از:
سرطان HNPCC: افرادی که به این سرطان مبتلا هستند احتمال اینکه به سرطان روده بزرگ قبل از 50 سالگی ابتلا شوند زیاد است.
سرطان FAP: این سرطان به عنوان یک اختلال شناخته شده است که در این بیماری هزاران پولیپ در پوشش کولون و رکتوم نمایان می شود.
پیشگیری از سرطان روده بزرگ
می توان با داشتن برخی عادت های مناسب احتمال ابتلا به بیماری سرطان روده را کاهش داد. بر طبق گزارشات پزشکی داشتن تناسب اندام، عدم استعمال سیگار و فعالیت های متداوم، در این زمینه بسیار موثر است. در مورد همه بیماری ها برخی موارد وجود دارد که می تواند به منظور جلوگیری از ابتلا به بیماری تلقی شود. این موارد در مورد سرطان روده بزرگ می تواند اجتناب از مصرف الکل، عدم مصرف دخانیات، فعالیت و ورزش روزانه، سبک زندگی درست و گنجاندن برنامه غذایی مفید، حفظ تناسب اندام و داشتن وزن ایده آل باشد.
مهمترین چیزی که در پیشگیری توصیه می شود استفاده از مواد غذایی دارای افزودنی مانند سوسیس، کالباس و یا استفاده از فست فود ها کاهش پیدا کند و استفاده از مواد غذایی گیاهی مانند سبزی، کاهو، میوه در برنامه غذایی گنجانده شود. این بدان معنا نیست که از مصرف گوشت و مواد پروتئینی خودداری شود بلکه در کنار آن از سبزیجات استفاده شود.
درمان سرطان روده بزرگ
سرطان روده، همانطور که ذکر گردید از از قسمت های مخاطی داخل روده نشات می گیرد. معمولا این مشکل از پولیپ های خوش خیم در روده به وجود می آید، که اگر به موقع اقدام و تشخیص داده شود به مرحله سرطانی شدن نخواهد رسید. خبر خوب برای برای مبتلایان این بیماری الگوی مناسب برای جلوگیری و تشخیص زود هنگام بیماری است. به طوری که روند سرطانی شدن پولیپ ها کند بوده و این زمان طلایی درمان به بیمار و متخصص کولورکتال اجازه می دهد تا بتواند درمان به موقع را انجام دهد .
کاهش وزن و نرمال نگه داشتن آن می تواند تا حد قابل توجهی به این درمان کمک نماید. به گونه ای که افراد چاق چهار برابر بیشتر در خطر ابتلا به سرطان های روده هستند.
کلام آخر
بیماری ها از ابتدای بروز علائم تا تشخیص و درمان لازم به گذراندن دوره ای مهم هستند که می توان آن را جزو مهمترین مرحله دانست. انتخاب درست متخصص و طی کردن دوره درمان شما را در بهبودی یاری می رساند و سلامتی را دوباره به زندگی شما باز می گرداند. با توجه به موارد ذکر شده انجام آزمایش های دوره ای در بازه زمانی حساس زندگی، بسیار اهمیت دارد و جزو بهترین راه جلوگیری از ابتلا به سرطان روده بزرگ است.
با توجه به موارد ذکر شده می توان به این نتیجه رسید که داشتن اطلاعات کافی می تواند در شناخت علائم کمک کند و موجب شود اقدامات لازم برای درمان به سرعت صورت گیرد. شما می توانید در صورت داشتن علائم به فوق تخصص جراحی کولون و رکتوم مراجعه نمایید .
