سرطان کولون

سرطان کولون نوعی بیماری است که در اثر رشد تومور در روده بزرگ ایجاد می شود. روده بزرگ محلی است که بدن آب و نمک را از پسماندهای جامد در این قسمت استخراج کرده و مواد زائد را از طریق رکتوم حرکت داده و از مجراهای ادراری از بدن  خارج می کند. سرطان کولون روی روده بزرگ تاثیر می گذارد و معمولا با پولیپ ها در دیواره روده شروع می شود. این سرطان در بین بیماری ها از شیوع بیشتری برخوردار می باشد که یکی از بیشترین علت مرگ و میر در جهان می باشد . تشخیص زود هنگام از طریق غربالگری سرطان کولون نه تنها به روند درمان کمک می کند بلکه از مرگ و میر بیماران جلوگیری می شود. غربالگری های منظم پس از سن 50 سال توصیه می شود. سرطان کولون و سرطان رکتوم ممکن است با هم رخ دهدکه به آن سرطان کولورکتال می نامند سرطان رکتال از رکتوم ( مقعد) در انتهای روده بزرگ شروع می شود.

علائم سرطان کولون

علائم ممکن است در مراحل اولیه ظاهر نشود، اما اگر ایجاد شوند، باعث مشکلاتی در دستگاه گوارش می شوند. اغلب در مراحل اولیه علائم وجود ندارد، اما علائم ممکن است در مراحل پیشرفت  سرطان ایجاد شود که شایع ترین آنها به شرح ذیل می باشد :

• اسهال یا یبوست
• تغییر در میزان مدفوع
• مدفوع شل و باریک
• خونریزی رکتال یا خون در مدفوع
• درد در شکم
• گرفتگی شکم
• نفخ یا گاز معده
• درد و پیچش در روده
• ضعف و خستگی
• کاهش ناگهانی وزن به علت نامعلوم
• سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
• کمبود آهن

اگر سرطان به محل جدیدی از بدن گسترش پیدا کند، علائم دیگری در ناحیه مبتلا ظاهر می شود. کبد معمولا در این نوع سرطان بیشتر مورد حمله قرار می گیرد.

علل سرطان کولون

به طور معمول، سلول های بدن دارای روند منظم جهت رشد، تقسیم و مرگ می باشد. سرطان زمانی اتفاق می افتد که سلول ها به صورت نامنظم رشد کرده و  بدون کنترل و  علت خاصی می میرند.بیشتر سرطان روده بزرگ از تومورهای بدخیم یا خوش خیم ناشی می شود این توده ها، پولیپ های آدنوماتیک است که بر روی دیواره های داخلی روده بزرگ شکل می گیرد.
سلول های سرطانی ممکن است از طریق تومورهای بدخیم به سایر قسمت های بدن از طریق خون و سیستم های لنفاوی گسترش پیدا کنند.آنها می توانند رشد کنند و بافت های سالم در اطراف  و در سراسر بدن را درگیر کنند که به آن در فرآیند متاستاز می گویند. در نتیجه وضعیت جدی تر و خطرناک می باشد و کمتر درمان می شود. علل دقیقی این بیماری هنوز ناشناخته است. اما طبق برررسی های انجام شده سرطان روده بزرگ در اثر عواملی به شرح ذیل ایجاد می شود:

1. پولیپ ها

سرطان کولون معمولا از پولیپ های پیش سرطانی که در روده بزرگ وجود دارد حاصل می شود.

شایع ترین نوع پولیپ ها عبارتند از:

پولیپ  آدنوم

این نوع پولیپ شباهت زیادی به بافتهای روده بزرگ دارد اما از طریق میکروسکوپ می توان آن را شناسایی کرد برای این منظور نمونه ای از بافت روده بزرگ برداشته می شود و در آزمایشگاه بررسی می شوند.
پولیپ های هیپرپلازی

سرطان کولون به ندرت از پولیپ های هیپرپلازی ایجاد می شود، زیرا معمولا خوش خیم هستند.

برخی از این پولیپ ها ممکن است در طول زمان به سرطان بدخیم تبدیل شوند، در صورتی که در مراحل اولیه درمان از بین نروند.
2. ژنتیک

رشد سلولهای کنترل نشده ممکن است در صورت آسیب ژنتیکی رخ دهد در برخی موارد تغییرات در DNA باعث بروز اختلال در عملکرد سلول می شود.خصوصیات ژنتیکی می تواند از اعضای خانواده به ارث برده شود، اما اکثر سرطان های کولون در افراد بدون سابقه خانوادگی رخ می دهد.
بعضی از افراد با جهش های ژنتیکی خاصی متولد شده اند که با گذشت زمان در طول زندگی به طور قابل توجهی افزایش می یابند. گاهی اوقات فرد از این ویژگی ژنتیکی برخوردار است، اما سرطان تا زمانی که عامل محیطی آن را تحریک نکند رشد نمی کند.

2. سبک زندگی

سرطان کولون در برخی موارد با سبک زندگی افراد ارتباط مستقیمی دارد افرادی که دارای شرایط ذیل می باشند نسبت به سایر افراد در معرض این سرطان هستند :

• بی تحرک یا کم تحرک هستند.
• افزایش وزن و چاقی
• مصرف دخانیاتی مثل سیگار و تنباکو

3. رژیم غذایی نامناسب

همانطور که کولون بخشی از سیستم گوارش است، رژیم غذایی عامل مهمی در ابتلا به این سرطان می باشد. رژیم های غذایی کم فیبر، با چربی زیاد، غذای پرکالری، گوشت قرمز، الکل و گوشت فرآوری شده با خطر بالاتری برای سرطان روده ارتباط دارند.

4. سن

سن عامل مهمی برای سرطان کولون است. حدود 91 درصد از کسانی که به سرطان کولون مبتلا هستند سن بالای  50 سال دارند.

5. بیماری ها

برخی از بیماری ها و درمان ها با افزایش خطر سرطان روده بزرگ ارتباط دارد که شامل موراد ذیل می باشد :

• بیماری دیابت
• اکرومگالی( اختلال هورمون رشد)
• روش های درمان انواع سرطان مانند شیمی درمانی
• بیماری روده التهابی، مانند کولیت زخمی یا بیماری کرون

مراحل سرطان کولون

برای درمان سرطان باید در ابتدا به بررسی میزان پیشروی سرطان توجه داشت . برای این موضوع باید دانست سرطان در کدام مرحله می باشد .در اینجا خلاصه کوتاه از پیشرفت سرطان کولون در مراحلی به شرح ذیل بررسی می شود :

مرحله اول

سرطان در مراحل اولیه است که بیشتر ازلایه داخلی کولون رشد نکرده است.

مرحله دوم

سرطان به لایه بعدی بافت رشد کرده است، اما به غدد لنفاوی یا ارگان های دیگر نرسیده است.

مرحله سوم

سرطان به لایه های بیرونی روده بزرگ رسیده است، اما فراتر از روده بزرگ گسترش نیافته است.

مرحله چهارم

سرطان از طریق لایه های خارجی روده رشد کرده و به یک تا سه گره لنفاوی رسیده است اما به قسمتهای دیگر گسترش نیافته است.

مرحله پنجم

سرطان به بافت های دیگر فراتر از دیواره روده بزرگ رسیده است و تا قسمت های دورتر از کولون منتهی می شود.

سرطان کولون به سرعت در حال پیشرفت است اما در هر مرحله ثابت نیست ولی فاز را توصیف می کند که طی آن وقایع خاصی رخ می دهد.

تشخیص سرطان کولون

در ابتدا پزشک به معاینه فیزیکی فرد می پردازد و از سابقه پزشکی فرد و خانوادگی سؤال می کند. برای تشخیص دقیق تر از کولونوسکوپی یا اشعه ایکس باریم انما استفاده می شود.

کولونوسکوپی

کولونوسکوپی دارای یک لوله طولانی و انعطاف پذیر می باشد که مجهز به دوربین کوچکی است که  از طریق مقعد وارد روده بزرگ می شود و بافت های آن در مانیتور قابل مشاهده می باشد .قبل از عمل بیمار ممکن است مجبور باشد از یک رژیم غذایی مخصوص برای مدت 24 تا 48 ساعت استفاده کند. فرد باید از غذاهای ملین استفاده کند تا روده تمیز شود و قابل مشاهده برای پزشک باشد .

در صورتی که پولیپ ها در کولون یافت شوند، برداشته می شوند و به بیوپسی آسیب شناس منتقل می شوند، کارشناس با استفاده از میکروسکوپ که سلول های سرطانی یا مستعد سرطانی را بررسی می کند. اگر بیوپسی سرطان روده بزرگ را نشان دهد، پزشک ممکن است از روش های تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس برای مشاهده  قفسه سینه، سونوگرافی یا سی تی اسکن ریه ، کبد و شکم را برای ارزیابی پیشرفت سرطان تجویز کند. همچنین ممکن است آزمایش خون برای بررسی ی ماده تولید شده توسط برخی از سلول های سرطانی به نام (CEA) انجام دهد.

درمان سرطان کولون

درمان بستگی به نوع و مرحله سرطان، سن، وضعیت سلامتی و سایر ویژگی های بیمار دارد.روش هایی برای درمان سرطان کولون  وجود دارد، شایعترین گزینه برای این بیماری، جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی است. درمان ها با هدف از بین بردن سرطان و کاهش علائم دردناک است.
یک شیوه زندگی سالم با فیبر بالا و رژیم کم چربی می تواند به جلوگیری از سرطان روده بزرگ کمک کند و غربالگری آن را در مراحل اولیه تشخیص دهد.

1. جراحي

در صورتی که بیماری در مرحله پیشرفته باشد از روش درمانی جراحی استفاده می شود. جراحی برای حذف بخش یا تمام کولون، می باشد. جراح بخشی از روده بزرگ و بافتهای اطراف آن را که حاوی سرطان می باشد را از طریق برش برمی دارد .در صورتی که سرطان به غدد لنفاوی اطراف روده بزرگ رسیده باشد بخشی از آن نیز خارج می شود. بعضی از سرطان های کوچکی را می توان با استفاده از آندوسکوپی حذف کرد.

یکی از این عمل ها لاپاراسکوپی می باشد . در این جراحی از ابزاری که مجهز به دوربین تلسکوپ مانند می باشد برای تشخیص و درمان سرطان استفاده می شود. این ابزار وارد شکم بیمار می شود که تصاویری به مانیتور انتقال می دهد. در صورت وجود پولیپ از طریق ابزار مخصوص لاپاراسکوپی از بدن خارج می شود . این پولیپ ها در برخی موارد مجاری روده بزرگ را مسدود می کنند و باعث اختلال در عملکرد کولون می شود . در این موارد فرد علائمی مانند درد و خونریزی را مشاهده می کند . در بیشتر موارد جراحی برای کاهش علائم در سرطان هایی می باشد که غیر قابل درمان نمی باشد و جراحی به منظور تسکین فرد انجام می شود.

2. شیمی درمانی

شیمی درمانی روش درمانی است که با استفاده از مواد شیمیایی به تخریب سلول های سرطانی  می پردازد . این سلول ها باعث از بین بردن پروتئین ها یا DNA می شود.
شیمی درمانی همه سلول را که شامل سلولهای سالم و سرطانی است را هدف قرار می دهد. سلول های سالم معمولا می توانند از هر گونه آسیب ناشی از شیمیایی بهبود یابد، اما سلول های سرطانی نمی توانند و از بین می روند. این روش در چند جلسه انجام می شود و میزان دوز آنها در هر جلسه افزایش می یابد تا سلول های سرطانی از بین بروند و مقاوم نشوند. این روش درمانی برای فرد عوارض جانبی دارد که شامل :

• ریزش مو
• حالت تهوع و استفراغ
• خستگی

اغلب شیمی درمانی را با سایر روش ها برای تاثیر بهتر ترکیب می کنند و یا به تنهایی آن را انجام می دهند.

3. رادیوتراپی

یکی دیگر از روش های درمان سرطان کولون رادیوتراپی می باشد . در این روش رادیواکتیو که شامل پرتوهای گاما می باشد با انرژی بالا با هدف کاهش سلولهای سرطانی بر روی ناحیه مورد نظر تابیده می شود. اشعه گاما رادیواکتیو از فلزات مانند رادیوم یا از پرتوهای پر انرژی متشکل شده است رادیوتراپی می تواند به عنوان یک درمان مستقل برای کاهش تومور یا نابود کردن سلول های سرطانی یا به همراه سایر درمان های سرطانی استفاده شود.
درمان های تابشی اغلب در مراحل ابتدایی سرطان انجام می شود و در مراحل پیشرفته  استفاده نمی شود. آنها ممکن است در صورت مستعد بودن فردبه  ابتلای سرطان رکتوم ( سلول های سرطانی تا دیواره رکتوم پیشروی کرده و به غدد لنفاوی مجاور رسیده اند ) انجام شوند.
رادیوتراپی نیز مانند هر روش درمانی دارای عوارض جانبی به شرح ذیل می باشد:

• تغییرات پوستی خفیف شبیه آفتاب سوختگی
• حالت تهوع و استفراغ
• اسهال
• خستگی مفرط
• بی اشتهایی و کاهش وزن

این عوارض جانبی بعد از چند هفته پس از اتمام درمان برطرف می شوند.

پیشگری از سرطان کولون

اقدامات پیشگیرانه استاندارد برای پیشگیری از این سرطان عبارتند از:

• حفظ وزن نرمال
• فعالیت ورزشی
• مصرف زیاد میوه ها، سبزیجات و غلات کامل
• کاهش مصرف گوشت قرمز برای کاهش چربی اشباع شده
• عدم مصرف الکل
• ترک سیگار

غربالگری سرطان کولون

امروزه غربالگری سرطان کولون در برخی کشورهای جزو آزمایشات ضروری می باشد که افراد باید در طول زندگی خود آن را انجام دهند . این غربالگری سالانه بسیاری از افراد را از مرگ ناشی از ایم سرطان نجات می دهد. این غربالگری برای افراد بین سنین 50 تا 75 سال انجام می شود. انجام این آزمایش بدان معنی نیست که فرد مشکوک به سرطان می باشد بلکه در افراد سالم نیز برای اطمینان از نداشتن این بیماری انجام می شود . از آنجائیکه سرطان کولون در مراحل ابتدائی بدون علائم می باشد انجام این آزمایش به تشخیص زود هنگام بیماری کمک فراوانی می کند.

کولونوسکوپی

کولونوسکوپی یکی از تست های غربالگری برای تشخیص زود هنگام سرطان روده بزرگ است. این روش تصاویری دقیق از روده و بافتهای آن به پزشک می دهد و در صورت  وجود پولیپ با استفاده از روش های درمانی از بین می رود.

سایر آزمایشهای غربالگری سرطان کولون عبارتند از:

• آزمایش خون غربالگری مدفوع سالانه
• آزمون مدفوع دیابت
• سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر ( در هر 5 سال انجام می شود)
• سی تی اسکن
• کلونوگرافی که هر 5 سال یکبار انجام می شود.