به بیماری سلیاک اسپرو سلیاک، اسپرو غیر گرمسیری و انتروپاتی حساس به گلوتن نیز گفته می شود. این یک بیماری خودایمنی ارثی است که در آن فرد نسبت به گلوتن (پروتئینی که باعث چسبندگی خمیر می‌شود) که در غلات مانند گندم، جو و چاودار یافت می‌شود، واکنش ایمنی تاخیری نشان می‌دهد. این واکنش باعث می شود که سیستم ایمنی به دیواره روده کوچک حمله کند و به آن آسیب برساند به طوری که نمی تواند مواد مغذی را از غذا جذب کند. اگر شما هم از افرادی هستید که به گلوتن حساس هستید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید تا با روش های نوین درمان این بیماری آشنا شوید.
بیماری سلیاک چیست؟
بیماری سلیاک تقریباً 1 درصد از مردم جهان را تحت تأثیر قرار می دهد. تحقیقات اخیر نشان داده است که برخلاف آنچه قبلاً تصور می شد، بیماری سلیاک ممکن است به یک اندازه در مناطقی مانند آفریقا، آمریکای جنوبی و آسیا شایع باشد. این بیماری 10 درصد از بستگان درجه یک را درگیر می کند و در زنان حدود دو برابر مردان شایع است.
بیشتر بخوانید: انسداد روده
علل ابتلا به بیماری سلیاک
پوشش داخلی روده کوچک معمولی با برآمدگی های انگشت مانندی به نام پرز پوشیده شده است. پرزها با انتهای موی ریز به نام میکروویلی پوشیده شده اند که مواد مغذی غذا را به دام می اندازد و جذب می کند. در بیماری سلیاک، پرزها به دلیل واکنش ایمنی ناشی از خوردن غذاهای حاوی گلوتن صاف می شوند یا ناپدید می شوند. پرزها شکل و میکروویل های خود را از دست می دهند و در نتیجه به پوشش روده آسیب می رسانند.
نشانه های بیماری سلیاک
فرد مبتلا به بیماری سلیاک قادر به جذب مواد مغذی از غذا نیست. این مشکل سوء جذب می تواند باعث کمبود ویتامین و مواد معدنی شود. کمبود آهن ناشی از سوء جذب باعث کم خونی می شود که کاهش گلبول های قرمز خون است. این می تواند منجر به خستگی و بی حالی شود. علائم بیماری سلیاک می تواند شامل اسهال جدی، نفخ و گرفتگی عضلات باشد.
غذایی که جذب نمی شود با مدفوع دفع می شود. اسهال بیش از حد می تواند منجر به کم آبی شدید بدن شود. حرکات روده اغلب حجیم، برنزه یا خاکستری روشن و کف آلود یا با بوی ترش است زیرا مدفوع حاوی چربی است که قابل جذب نیست. مدفوع اغلب به کاسه توالت می چسبد زیرا مقدار زیادی چربی در آنها وجود دارد.
افراد مبتلا به بیماری سلیاک اغلب وزن خود را کاهش می دهند زیرا بدن آنها نمی تواند مواد مغذی مورد نیاز را از غذاهایی که می خورند جذب کند. کمبود ویتامین ها و مواد معدنی ممکن است منجر به عوارض مختلفی شود. افرادی که فاقد پروتئین هستند، پاهایشان متورم خواهد شد. کمبود ویتامین K باعث خونریزی لثه می شود. اعصاب برخی افراد تحت تأثیر قرار می گیرد و ممکن است در فکر کردن یا تمرکز دچار مشکل شوند. برخی دیگر ممکن است پوست خشک یا درد لب و زبان داشته باشند. گاهی اوقات افراد مبتلا به بیماری سلیاک به دلیل کمبودهای تغذیه ای دچار استئومالاسی (نرم شدن استخوان ها) می شوند. حدود 10 درصد از افراد مبتلا به بیماری سلیاک دچار بثورات خارش دار می شوند که زانوها، باسن، آرنج، شانه ها و پوست سر را درگیر می کند.
در نتیجه روش‌های آزمایش مدرن، اکنون می‌دانیم که برخی از افراد مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است علائم روده‌ای معمولی را که پزشکان تصور می‌کردند برای تشخیص بیماری سلیاک لازم است، نداشته باشند. اگر علائم کلی تری مانند کم خونی، عملکرد غیرطبیعی کبد یا آرتریت را تجربه می کنید، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که برای بیماری سلیاک آزمایش کنید. در صورت ابتلا به بیماری سلیاک، ناباروری و بیماری التهاب روده نیز ممکن است رخ دهد.
بیشتر بخوانید: بی اختیاری مدفوع
تشخیص سلیاک
برای تشخیص بیماری سلیاک، پزشک آزمایش هایی انجام می دهد و در مورد علائم و ارتباط آنها با غذا سؤال می کند. این آزمایشات معمولاً شامل آزمایش خون و معاینه روده کوچک شما با نمونه برداری از بافت روده می شود. آزمایش خون به دنبال آنتی بادی های خاصی است که فرد مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است در مقادیر بالاتر از حد طبیعی تولید کند. این آنتی بادی ها نشانه این است که بدن گلوتن را با یک ماده خارجی اشتباه گرفته و سعی می کند آن را از بدن خارج کند. اگر آزمایشات بیشتری نشان داده شود، پزشک یک لوله نازک به نام آندوسکوپ را در روده قرار می دهد. نمونه بافتی از پوشش روده کوچک گرفته می شود تا زیر میکروسکوپ بررسی شود. سپس پزشک سلول ها را برای جستجوی علائم بیماری سلیاک بررسی می کند.
درمان و پیشگیری سلیاک
افراد مبتلا به سلیاک باید از خوردن غذاهای حاوی گلوتن خودداری کنند. این بدان معنی است که آنها نمی توانند محصولات نان تهیه شده با گندم، چاودار یا جو را بخورند. گلوتن همچنین در بسیاری از غذاهای آماده مانند پاستا یافت می شود. تا همین اواخر به افراد مبتلا به بیماری سلیاک توصیه می شد از مصرف جو پرهیز کنند. اکنون می دانیم که خود جو حاوی گلوتن نیست، اگرچه ممکن است در فرآیند فرآوری آغشته به گلوتن شود.
افراد مبتلا به بیماری سلیاک باید به دقت برچسب روی غذاهای فرآوری شده را از نظر گلوتن بررسی کنند. آنها نباید هیچ غذای فرآوری شده ای بخرند مگر اینکه دقیقا بدانند چه چیزی در آن وجود دارد. آنها همچنین باید مراقب باشند که آیا ویتامین ها و داروهایی که مصرف می کنند حاوی گلوتن هستند یا خیر. خوشبختانه، گزینه های غذایی بدون گلوتن زیادی در دسترس هستند.
هیدراته نگه داشتن بدن مهم است. مصرف مکمل های ویتامین و مواد معدنی نیز ممکن است برای جبران مشکلات سوء جذب مفید باشد. هنگامی که فرد شروع به پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن می کند، روده شروع به بهبود می کند و مشکل سوء جذب ممکن است برطرف شود.
کلام آخر
پیروی از یک رژیم واقعاً بدون گلوتن می تواند دشوار باشد، بنابراین تشخیص قطعی بیماری سلیاک مهم است. اگر بیماری سلیاک تشخیص داده شد، باید یک رژیم غذایی بدون گلوتن را تا آخر عمر دنبال کنید. برخی افراد صحبت با یک متخصص تغذیه و جراح خوب کولورکتال را برای یادگیری نحوه اتخاذ یک رژیم غذایی بدون گلوتن مفید می دانند.
سوالات متداول
