فیستول مقعدی به حفره ی عفونی که در اطراف مقعد قرار دارد گفته می شود که از طریق مجاری باریکی به مقعد مرتبط می شود. تعداد این حفره های عفونی به میزان عفونت بستگی دارد. در ادامه به علائم و علل ایجاد این بیماری می پردازیم.
فیستول مقعد
فیستول مقعد، کانال کوچکی است که در انتهای روده و پوست اطراف مقعد ایجاد می شود، و می تواند باعث خونریزی و ترشح به هنگام مدفوع شود.
داخل مقعد، غدد کوچکی وجود دارد که غدد مقعدی نام دارند و ترشحات خود را به درون کانال مقعد تخلیه می کنند. در صورت مسدود شدن خروجی یکی از غدد، زمینه برای بروز عفونت مهیا خواهد شد. فیستول مقعدی نیز در نتیجه عفونت و در نزدیکی مقعد ایجاد می شود.
علل به وجود آمدن فیستول مقعدی
فیستول مقعد عمدتا به دنبال آبسه مقعدی ایجاد می شود. در برخی مواقع، برخی از عوامل می تواند باعث ایجاد فیستول مقعد شود. این عوامل عبارتند از:
- بیماری های مقاربتی
- بیماری کرون (التهاب لوله های گوارشی)
- عفونت با توبرکلوزیس (سل) و یا سرطان به خصوص سرطان رکتوم
- از بین رفتن بافت به علت گسترش آبسه
- عفونت ناشی از پارگی در مجرای مقعدی به علت وارد شدن ضربه
- عفونت راست روده
علائم فیستول مقعدی
از علائم اصلی فیستول مقعدی می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- ترشحات مدام و متناوب
- سابقه آبسه عود کننده که بعد از جراحی به صورت خود به خود ایجاد می شود
- مشاهده برجستگی چرکی که دارای ترشحات می باشد
- تغییر رنگ پوست اطراف مقعد
- احساس درد به هنگام اجابت مزاج
- درد و التهاب اطراف مقعد
- خونریزی
- ترشحات بد بو و خونی که اغلب بعد از ترشح، از میزان درد فرد نیز کاسته می شود
- بی اختیاری مدفوع
با مشاهده هر یک از علائم فوق حتما به پزشک متخصص مراجعه نمایید تا در صورت تشخیص فیستول مقعدی درمان های لازم صورت گیرد در صورتی که فیستول به مدت طولانی بدون درمان مانده باشد می توان باعث منتشر شدن عفونت به سایر نواحی بدن شود. سرطان در فیستول هایی مزمن و بدون درمان بسیار گزارش شده است به همین علت به هیچ عنوان نسبت به درمان این بیماری بی توجه نباشید.
پزشک ابتدا به بررسی و معاینه نواحی اطراف مقعد و پوست اطراف می پردازد. گاهی برخی از فیستول ها قابل روئت نیستند و باید پزشک تست هایی مانند آندوسکوپی (بررسی مجرای مقعد)، MRI و یا اندوسونوگرافی را تجویز کند.
در صورت یافتن فیستول، آزمایشات بیشتری جهت تشخیص بیماری کرون نیز انجام خواهد شد.
علامل موثر در فیستول مقعدی
عوامل مختلفی در عود فیستول تاثیر گذار است که عبارتند از:
- ماهیت خود فیستول است که هر چه فیستول ساده تر، کم عمق تر، عود نکرده باشد و بار اولی که عمل می شود قاعدتاً نتیجه موفق آمیز تر خواهد بود.
- یکی از عوامل بسیار تاثیر گذار در عود فیستول تجربه ی جراح است. جراح فیستول با توجه به تجربه ای که دارد در صورت انشعاب باید بتواند سریعاً سوراخ داخلی فیستول را پیدا کند.
- در صورتی که ترمیم مناسب انجام نشود با عود فیستول مواجه خواهیم شد.
- بیماری های زمینه ای فرد مبتلا از دیگر عوامل تاثیر گزار در عود فیستول است در واقع هر نوع عاملی که تضعیف کننده سیستم ایمنی است برای مثال فردی که کورتن مصرف می کند، بیماری که شیمی درمانی می شود، بیماران دیابتی احتمالاً نتیجه عملشان ممکن است نسبت به افراد سالم ناموفق تر باشد، افرادی که رادیوتراپی گرفتند. بهتر است بدانید در بیماری کرون فیستول درمان قطعی وجود ندارد و هدف این است کیفیت زندگی بیمار را بالا ببریم و عفونت را کنترل کنیم.
توضیحاتی در خصوص جراحی فیستول و بی اختیاری گاز مدفوع
بی اختیاری گاز مدفوع قطعاً یکی از عوارض عمل های جراحی فیستول آنال است که می تواند ایجاد بی اختیاری در فرد مبتلا کند.
مهم ترین عوامل تاثیر گذار این است که جراح چه میزان تجربه دارد؟ جراح چه میزان آشنایی با جدید ترین روش درمان فیستول آنال دارد؟
در بیماری که عود کرده است قاعدتاً ممکن است احتمال بی اختیاری گاز بیشتر باشد به خصوص در خانم های مسن به دلیل زایمان های طبیعی و متعدد در ریسک بالاتری قرار دارند یا در افرادی که کاهش وزن شدید تری داشته اند به دلیل اینکه عضلات مقداری تحلیل رفته نگرانی بیشتر خواهد بود. فیستول هایی که در سمت قدامی هستند (به سمت واژن در خانم ها یا در سمت آلت تناسلی هستند) در آن قسمت عضلات کنترل کننده مدفوع و گاز ضعیف تر هستند و احتمال ایجاد بی اختیاری به دنبال فیستول آنال بیشتر می شود.
منظور از فیستول پیچیده مقعد چیست؟
به یک سری از انواع فیستول، فیستول پیچیده گفته می شود. در واقع فیستول هایی که به سمت واژن هستند یعنی در ناحیه پرینه، فضای بین مقعد و واژن قرار دارند فیستول های پیچیده می گویند.
افراد دیابتی، افرادی که دارای فیستول های به اصطلاح نعل اسبی هستند، فیستول هایی که عمق زیادی دارند یعنی سوراخ داخلی فیستول در فاصله ی قابل توجهی از دهانه مقعد است، فیستول هایی که در زمینه بیماران نقص ایمنی هستند و بیماری کرون جزء فیستول های پیچیده محسوب می شوند.
بیماری فیستول در زنان چگونه است؟
خانم ها عمدتاً در ریسک بالاتری در بیماری فیستول قرار دارند زیرا با بارداری مواجه هستند به خصوص افرادی که زایمان طبیعی انجام می دهند.
زایمان طبیعی برای بیمار اختلال دفع ایجاد می کند و فرد را مستعد یبوست و اختلال دفع می کند. به دنبال آن احتمالاً به شقاق مقعد و در صورت عدم درمان کامل شقاق ممکن است عارضه ی مواردی که گفته شد ابتلا به فیستول باشد و متاسفانه در خانم ها این بیماری بیشتر دیده می شود.
انواع روش های درمان فیستول مقعدی
با پیشرفت علم روش های متعددی در حوزه درمان بیماری های مختلف مطرح شده است که با به کارگیری این روش ها می توان نتایج بسیار مطلوبی را دریافت کرد. روش های متعددی برای درمان فیستول مقعدی وجود دارد که پزشک با توجه به موقعیت فیستول (پشت و یا جلوی مقعد)، جنسیت بیمار، عود فیستول، وضعیت قوام اسفنگترهای مقعد و یا سایر بیماری های همراه، تصمیم می گیرد که از چه روش جراحی استفاده کند. در ادامه به روش های درمان فیستول می پردازیم.
درمان فیستول مقعدی با جراحی
درمان فیستول مقعدی حتما باید با استفاده از بیهوشی عمومی و یا بی حسی نخاعی در اتاق عمل صورت می گیرد.
با توجه به موقعیت و محل قرار گیری فیستول توسط جراح بهترین تکنینک انتخاب می شود.
فیستولوتومی
در اکثر موارد برای درمان فیستول مقعدی از این روش استفاده می شود، در تمام طول فیستول برای رفع آسیب های وارد شده توسط جراح یک برش ایجاد می شود. با برش ایجاد شده پوست و عضله تونل کامل باز می شود و جراح تغییرات لازم را ایجاد می نماید. زخم ناشی از جراحی به مرور زمان بهبود پیدا می کند.
ستن SETON
یکی از روش هایی که از قدیم برای درمان فیستول مقعدی مورد استفاده قرار می گرفته تکنیک ستن می باشد، این روش جراحی در فیستول های پیچیده تر که قسمت عضله اسفنکتر درگیر شده است مورد استفاده قرار می گیرد.
با بکارگیری این روش بیمار نیاز به مراقبت های بیشتری دارد زیرا برای 6 الی 12 هفته به منظور تخلیه کامل چرک یک نخ بخیه یا لوله باریک در فیستول قرار می دهند و در صورت نیاز جراحی قطعی انجام می گیرد و تکنیک ستن بیشتر برای افرادی که در معرض ابتلا به بی اختیاری مقعد هستند بکار گرفته می شود.
فلپ آدوانسمنت
در فیستول های پیچیده تر، از تکنیک فلپ آدوانسمنت استفاده می شود، برای افرادی که بیشتر در معرض خطر بی اختیاری مقعد می باشند بیشتر این روش بکار گرفته می شود.
پلاگ بیولوژیکی
در این تکنیک از پلاگ مخروطی شکل ساخته شده از روده خوک استفاده می شود این پلاگ به سر داخلی فیستول مقعد متصل می شود. به منظور جلوگیری از باز شدن داخلی فیستول مقعدی از پلاگین استفاده می شود. یکی از روش های درمانی فیستول پلاگ می باشد که درصد موفقیت در این روش بسیار پایین می باشد.
چسب فیبرین
روش دیگری که امروزه برای درمان فیستول مقعدی مطرح شده است، که یک روش کاملا کم تهاجمی می باشد که درمان غیر جراحی فسیتول مقعد است، استفاده از چسب فیبرین می باشد، در این چسب از ماده ی فیبرینی استفاده می شود که این ماده از طریق منفذ فیستول تزریق شده و درون آن را می‌پوشاند، سپس منفذ فیستول با بخیه مسدود می‌گردد.
این روش عوارض بی اختیاری ندارد ولی قابل ذکر می باشد که درصد موفقیت در این روش نیز بسیار پایین است.
مراقبت های بعد از جراحی فیستول مقعد
لازم است بعد از جراحی فیستول مقعد مراقبت هایی توسط فرد صورت گیرد، این مراقبت ها دارای اهمیت بسیار بالایی می باشد و باید به خوبی انجام گیرد.
خوردن و نوشیدن بلافاصله بعد از جراحی فیستول مقعد و به هوش آمدن بیمار امکان پذیر می باشد، بیمار می تواند در همان روز بعد از جراحی ترخیص شود.
اما در برخی از موارد که جراحی پیچیده می باشد نیاز به بستری شدن بیمار در بیمارستان می باشد تا مراقبت های بیشتری توسط پرستارهای بخش صورت گیرد. در هر صورت بعد از ترخیص، بیمار باید نکاتی را رعایت کند تا روند بهبودی به طور کامل سپری شود. توصیه می شود بعد از جراحی تا بهبود نسبی زخم ها، بیمار استراحت کند و به تمامی توصیه های پزشک خود گوش فرا دهد تا بتواند نتایج خوبی را از جراحی خود دریافت نماید. در زیر به برخی از اقدامات و مراقبت هایی که باید توسط فرد در منزل صورت گیرد اشاره شده است :
مصرف دارو
بعد از جراحی فیستول مقعد داروهایی توسط جراح تجویز می شود. داروهای تجویز شده باید در زمان مشخص شده به طور کامل مصرف شوند. احساس درد بعد از جراحی فیستول مقعد طبیعی می باشد، داروهای ضد دردی توسط جراح تجویز می شود که با دوز و فاصله زمانی تعیین شده باید مصرف گردند.
ممکن است در برخی از افراد بعد از جراحی آنتی بیوتیک برای بیمار تجویز شود، بیماران نسبت به آن نباید بی توجه باشند و در زمان تعیین شده باید مصرف این دارو صورت گیرد. تجویز این دارو بیشتر در افرادی که مبتلا به دیابت یا اختلالات ایمنی هستند صورت می گیرد. در افرادی که نشانه هایی از تب یا عفونت ندارند نیازی به تجویز انتی بیوتیک نمی باشد. به طور کل داروهایی که توسط جراح بعد از جراحی به منظور تسکین درد و جلوگیری از بروز عفونت تجویز می شود باید در زمان های تعیین شده مصرف گردد.
تعویض پانسمان
برای تعویض پانسمان زخم توصیه می شود در بیمارستان آموزش های لازم به بیمار داده شود، به منظور جلوگیری از بروز عفونت تعویض پانسمان دارای اهمیت بسیار بالایی می باشد، بسته به نوع پانسمان و توصیه پزشک باید نسبت به تعویض آن ها اقدام نمایید. برای تعویض پانسمان زخم حتما از یک نفر کمک بگیرید، رعایت نکات بهداشتی در زمان تعویض پانسمان بسیار حائز اهمیت است.
رعایت رژیم غذایی
به منظور جلوگیری از بروز عفونت بعد از جراحی بیمار باید رژیم غذایی خود را رعایت کند، توصیه می شود بیماران از غذاهای پر فیبر و ملین مصرف نمایند.
استحمام
یکی از سوالات متداولی که بعد از جراحی بیماران مطرح می کنند زمان استحمام می باشد، بعد از انجام جراحی فیستول مقعد استحمام بعد از جراحی و شستشوی مرتب زخم باید طبق توصیه پزشک انجام شود.
در آخر برای بررسی روند بهبودی در موعد تعیین شده به پزشک معالج خود مراجعه نمایید. البته در صورتی که بعد از جراحی با مشکل یا علائم خاصی مواجه شدید حتما پزشک معالج خود را با خبر کنید.
عوارض احتمالی که ممکن است بعد از جراحی بروز نمایند
- خونریزی های غیر طبیعی و شدید
- احساس درد دردناک و ترشحات غیر طبیعی
- تورم بیش از حد
- حرارت بالای بدن ( بالتر از 38 درجه )
- یبوست
- احساس تهوع شدید
- مشکل در هنگام دفع ادرار
- عفونت
کلام آخر
در این مقاله علائم بیماری فیستول مقعدی را بیان کردیم، توجه داشته باشید با مشاهد هر یک از علائمی که به آن ها اشاره شد حتما پزشک معالج خود را مطلع سازید، هریک از این علائم می تواند نشانه ای از یک مشکل خاص باشد.
